---

Jappie van der Weg met paard.

De Lytse Buorren (kleine buurt)

Op de Greate Buorren (Grote Buurt) na, kunnen wij stellen, dat onze Lytse Buorren de oudste buurt van Tzummarum is.
Vlak na de tweede wereldoorlog stonden er 45 huizen en woonden er ongeveer 130 mensen (groot en klein).
Aan de oostkant van de Lytse Buorren liep een vaart, d' Ald Haven (de oude haven).
Aan de andere kant van deze vaart was Vogels-tuin, een grote tuin met appel- peren- en pruimenbomen.
In wintertijd was d’ Ald Haven een uitgezocht plaatsje om te schaatsen.
Aan het eind (de zuidkant) van de Lytse Buorren was De Kamp met ong. 30 braakhokken (in vorige reportages is de betekenis van deze braakhokken uitgebreid aan de orde geweest).
Als men door De Kamp liep, kwam men op het voetbalveld.
Hier speelde op zondagmiddag het elftal van VV Tzummarum.
Het veld voldeed aan de officiele afmetingen, maar de zijlijnen, waar de toeschouwers moesten staan, waren erg klein. - het hield met ong. een meter wel op.
In die tijd had de voetbalclub over het aantal toeschouwers niet te klagen.
Schoenmaker Oost (hij kwam vroeger van Oosterwolde) was de grote promotor en gangmaker van de vereniging.
Aan de westkant van de Lytse Buorren lag De Fjouwere.
Dat was een stuk land van 4 pondemaat.
De eigenaar was tuinder Piet Sinnema, die daar diverse groentes en aardappelen verbouwde.

En zo was de Lytse Buorren ingesloten.
En wat deden de bewoners van de Lytse Buorren eigenlijk?
Wel, er waren b.v. 6 gerniers.
Twee van hen bewerkten land en de andere vier bewerkten land en molken vee.
Verder hadden ze een of twee paarden.
Dus dat bracht wel afwisseling.
Want deze mensen, deze gerniers hadden het land niet bij de deur, maar hier en daar een stukje.
Zodoende was het een komen en gaan van paard en wagen en andere boerenwerktuigen.
Er woonden verder ook andere zelfstandigen in de Lytse Buorren, een wagenmaker, een schilder en twee manufacturiers.
Een van hen had ook schrijfbenodigdheden te koop.
Zo woonden er ook nog een winkelman en twee petroleumverkopers.
Een van hen verkocht ook nog brandstof.
Er woonde tevens ook een familie Westra, die rouwsluiers verhuurde.
Tijdens een begrafenis droegen vrouwen deze sluiers.
Ook stond een "Tehuis voor Ouden van Dagen" in de Lytse Buorren,dat in de volksmond het "earmhus" (armhuis) werd genoemd.
Hier woonden ong. 30 mannen en vrouwen.
Sommigen belandden daar, omdat ze al oud waren.
Er waren echter ook moeders met hun baby, omdat ze anders geen onderkomen hadden.
De mensen, die hier woonden waren, indien mogelijk, erg ijverig.
De vrouwen deden meestal het huishoudelijke werk en de was.
De mannen deden de boodschappen en onderhielden de tuin.
Gedurende de dag zaten de bewoners aan lange tafels in een grote zaal.
Een van de bewoners was Jehannes Alkema (scheldnaam Jehannes Grot)
Hij ging elke dag met een kleine spade aan de fiets bij de boeren langs om distels uit de weilanden te steken.
Vader en Moeder van Tuinen stonden aan het hoofd van deze grote huishouding.
Met hulp van een dienstbde en enkele bewoners bereidden zij de maaltijd.
Rondom 1950 veranderde er veel in De Lytse Buorren.
Er emigreerden 7 gezinnen (ong. 50 mensen, groot en klein) naar Canada en Amerika, het land van dromen en wensen.
De meesten waren zelfstandigen en kerkelijk.
Gelukkig kwamen er echter weer andere ondernemers in deze bedrijven, zoals een melkboer en een opkoper, maar wel met kleinere gezinnen.
De braakhokken in De Kamp werden gesloopt.
En na verloop van tijd kwam er nieuwbouw.
De voetbalvereniging kreeg een stek op het nieuwe sportveld-complex en op het oude sportveld werd een trimbaan aangelegd.
Sinds een paar jaar kan men hier alleen nog wandelen.
De tuinder van De Fjouwere stopte met zijn bedrijf en er kwam een nieuwbouwwijk met de nieuwe M.J.Tamsma-school.
Er moesten toen 10 huizen in De Lytse Buorren werden afgebroken vanwege een betere toegang naar de nieuwbouwwijk De Fjouwere.
Anderen lieten hun huis verbouwen en maakten, indien mogelijk,van twee huizen een.In 1957 kwam het nieuwe rusthuis" Nij Bethanie" aan de Buorren klaar.
Een gedeelte van de bewoners van het vroegere armhuis verhuisden naar dit nieuwe woonstee.
Het grootste gedeelte moest ergens anders naar toe te wonen, want het armhuis werd gesloten.
Het gebouw kreeg al snel een nieuwe functie.De familie Engel uit Amsterdam streek hier neer en begon een confectie-atelier" waar zo'n 30 meisjes en vrouwen werkten.
Maar helaas moest dit bedrijf na ong. 15 jaar om bedrijfs -economische reden sluiten.
Wij mogen aannemen, dat de familie Engel zich hier heeft thuisgevoeld, want de heer en mevrouw Engel hebben hun laatste rustplaats hier in ons dorp gevonden.
Daarna hebben er nog verschillende andere bedrijven in het oude Armhuis gezeten.
Maar hoe ziet het er in het jaar 2000 in De Lytse Buorren uit?
Op zichzelf lijkt dat niet zo slecht.
De bestrating en de verlichting zijn naar wens.
En de huizen, oude en nieuwe, zien er goed uit.
Winkels en bedrijven zijn er evenwel niet meer.
Wel woont er nog een hobbyboer.
De Lytse Buorren wordt vaak door autorijders gebruikt als sluipweg om van de Buorren op de Hegesylsterwei te komen.
Vooral fietsers mogen deze route graag nemen om naar Franeker te gaan.
De Lytse Buorren is echter ook een belangrijk pad om bij de M.J. Tamsma-school te komen.
Er kunnen gevaarlijke situaties ontstaan, wanneer de school in- en uitgaat.
Daarom is het noodzakelijk, dat er in De Lytse Buorren ter hoogte van het Terskerspaed een bord wordt geplaatst om het doorgaande verkeer te waarschuwen voor de schoolkinderen.
De mensen van De Lytse Buorren hebben geen buurtvereniging.
In andere wijken van Tzummarum bestaan zulke verenigingen wel.
Nee, de Lytse Buorren laat dat over aan de grote dorpsverenigingen.
Anders zouden die grotere buurtverenigingen immers geen recht van bestaan hebben.
Wel zijn de bewoners van de Lytse Buorren erg eensgezind om b.v. in aktie te komen.
Denk hierbij aan de mogelijke nieuwe bestemming van het armhuis als opvang voor probleemjeugd aan het eind van de tachtiger jaren.
Dit plan heeft zijn einddoel niet bereikt.
Een hoogtepunt in de eensgezindheid van de Lytse Buorren is ook de verjaardag van bewoner Jappie van der Weg, die gevierd wordt in "Het Wapen van Barradeel".
Iedereen uit De Lytse Buorren wordt dan uitgenodigd om samen met hem dit feest te vieren.
En als het feest is, wapperen alle vlaggen in De Lytse Buorren.
In 2000 wonen er 46 mensen, verdeeld over 22 huizen - 19 vrouwen en meisjes en 27 mannen en jongens.
In totaal zijn er 25 huizen en hiervan zijn 20 eigen huizen en 5 huurwoningen.
De oudste bewoner is 79 en de jongste 2 jaar.
Een persoon heeft al 60 jaar in De Lytse Buorren gewoond, maar niet altijd op hetzelfde adres. En zo besluiten we deze reportage.

Jannie Bakker en Doet Drayer.
Vertaling van Fries naar Nederlands door Sietie Leistra-Groeneveld.