---

Foto: W.Leistra 2017.

In de achtergevel van het voormalig cafe op Dijkshoek ontdekten we een oude gevelsteen welke we hier even willen laten zien. Deze steen is vroeger bij het schoonmaken van de gevel ontdekt door een vroegere bewoner J.Reitsma maar is er werd verder geen aandacht aan besteed. Wie weet iets over deze heel oude steen te vermelden? We zijn heel nieuwsgierig vooral naar de geschiedenis hiervan.
Wanneer deze steen geplaatst is is niet te achterhalen.

Johan van Gent archeoloog. Dat is een oude haardsteen! In Camstra State Firdgum zit een hele serie van deze stenen nog steeds in de haardplaats gemetseld. In het Steunpunt in Ouwe Syl hebben we ook een identieke steen liggen, eveneens uit een haardplaats afkomstig.

Johan bedankt voor de reactie,s.,misschien wel mooi om ook te weten hoe lang deze steen in de gevel heeft gezeten en waar die vandaan is gekomen. Reactie van jou is met bronvermelding geplaatst.
Bedankt! Wietse

Jan Keizer.
Wietse met koolstofdatering is 't mooglik te achterhalen welke periode de steen fan is. Ik dink dat-y ouwer is dan (myn foorouders) (voor 1800} de La Fleurs mar meskien hewwe hun m wel in de muur metseld.

Ik weet niet of myn aanname correct is mar ik dink dat dut soort haardstenen brúkt/inmetseld worden om de trouw an 'n Keizer of Graaf an te toanen.
Bij 'n inval op hun plaats kon dan wezen worre op hun skouw en trouw an deuze.
Dus mooglik staan op deuze steen Keizerlijk figuren en kin der op socht worre.
Ik hou ze in myn achterhoofd, mocht ik wat teugenkomme wat der op lykt laat ik dat wete.

Fansels is 't ok goed mooglik dat de La Fleurs deuze steen met nommen hewwe út Frankryk of make laten hewwe. Eventueel mooglik dat hier stamvaders fan de La Fleurs (La Flers) op staan. En dus voorouders fan mij...

Jan bedankt en reacties zijn altijd welkom. Wietse.

Jacob Wagenaar
Over cafe Dykshoek onder Firdgum kwam ik het volgende tegen over de haardsteen met afbeeldingen.
Wietse, Ik denk dat jij het wel kan gebruiken in de uitleg op betreffende onderwerp op de site.

De haardsteen toont twee medallions met (deels gesleten) portretten, die gevat zijn in ruiten en halve en kwart-rozetten. Afgaand op de afgebeelde kronen en nog zichtbare delen van het jaartal, 1581, kunnen we vaststellen dat het gaat om niemand minder dan Koning Philips II en zijn vierde echtgenote Anna van Oostenrijk, met wie hij in 1570 in het huwelijk trad. Zij overleed in 1580 en werd slechts 30 jaar. De steen is dus kort na het overlijden van de Spaanse koningin, als een vorm van aandenken, vervaardigd. Dat er een steen in Deventer in een huis zou zijn aangebracht, is goed verklaarbaar, aangezien de stad toen nog onder Spaans gezag stond. Uit de licht geblakerde oppervlakte is af te leiden dat de steen ook daadwerkelijk in een functionerende haard heeft gezeten. Deze kleine geschiedenis in klei brengt ons dan ook direct in contact met het roerige verleden van de Nederlandse Opstand.

De oude haardstenen zijn in de eeuwen daarna in hoog tempo uit de huizen verdwenen. Vandaar dat ze tegenwoordig tamelijk zeldzaam zijn. De meeste stenen worden aangetroffen bij opgravingen en verbouwingen. Ook het op Dykshoek aangetroffen exemplaar zou op deze wijze aan het licht gekomen zijn. Nu waren er in de Nederlanden twee belangrijke ateliers waar haardstenen vervaardig werden, één in Antwerpen en één in Utrecht. Beiden produceerden stenen uit fine roodbakkende klei. Er zijn ook zwarte stenen, maar dat zijn negentiende-eeuwse kopieen. De meeste haardstenen bevatten bijbelse en religieuze taferelen, maar ook wereldlijke onderwerpen en personen werden soms afgebeeld. Zowel de dikte en kleur van de steen en de thematiek van de bestempeling, duiden op een Antwerpse of Utrechtse oorsprong. De Utrechtse haardstenen zijn namelijk kleiner en dunner.

Ik ga ervan uit hiermee jou van de benodigde informatie te hebben voorzien m.b.t. Haardsteen Dijkshoek.

Groet Jacob

Beschrijving van deze tegels in de Camstra-State Firdgum.

Uit het boek ”Van de mond der oude middelzee”
K.J. van den Akker.

Behalve in de schoorsteenmantel zijn er in de achtermuur van de schuur nog zes soortgelijke stenen naast elkaar gemetseld . Alle hebben ze een bruinrode kleur.
Zulke stenen komen blijkbaar meer voor, ook in het Fries Museum te Leeuwarden. Ze zijn dus niet met een bepaald doel voor de Camstra-State gebakken, doch gewone metselstenenzijn het ongetwijfeld nog veel minder, en daarom zou het ons niet verwonderen dat ze wel in verband met zekere feiten staan. Doch welke?
Gelukkig heeft een zeer bevoegd deskundige-en wel niemand minder dan de heer N.Ottema te Leeuwarden- zich over ons ontfermd.
Wij geven hier weer, wat deze omtrent die stenen te vertellen had.
Het zijn veel voorkomende antiquiteiten, die wij in elk oudheidkundig museum aantreffen. In het Fries Museum zijn zeker wel een 40-50 tal uit verschillende delen van de provincie afkomstig, terwijl ook in de ceramiek-afdeling van het Princessehof en deels uit Holland afkomstig. In het museum te Utrecht zijn er meerdere honderden en de catalogus van Mr.Muller geeft er veel bijzonderheden over.
De oudste gaan terug tot de 14e eeuw. De fabrieksplaatsen moeten gezocht worden in Zuid en Noord Nederland, waarschijnlijk zullen dergelijke fabrieken in meerdere plaatsen gevestigd geweest zijn.
De oorspronkelijke opstelling was in pyramide-vorm door een deksteen afgedekt.
In het begin van de 17e eeuw is deze oude wijze van afdekking van de achterwand van de haard vervangen door de haardplaat van gietijzer omgeven door majolica-tegels, d.w.z. tegels met wit tinglazuur overtrokken, gekleurd of blauw.
De afgebeelde deksteen draagt als wapen de gekroonde rijks-adelaar op een schild, waarboven de Keizerskroon tussen twee pilaren vastgehouden door een griffioen en een leeuw, op een banderol de woorden ,,Plus Oltre”.
Dit was de zinspreuk van Karel V. Een geheel gelijk exemplaar te Utrecht draagt het jaartal 1552.
Een gelijksoortig exemplaar in het Cluny- Museum te Parijs met de wapens van Holland, Zeeland en Friesland draagt het jaartal 1575, een ander met het Spaanse wapen het jaartal 1598. Deze laatste kwam bij de droogmaking van de Haarlemmermeer te voorschijn.
Ook in het Princessehof heb ik een gelijk versierde deksteen, benevens één met het wapen van Oranje Nassau en een Hollands opschrift.
De spreuk ,,Plus Oltre”, op de banderol komt herhaaldelijk voor op deze dekstenen.
Wellicht zal men vragen wat de spreuk ,Plus Oltre” betekent.
De woorden betekenen meer (en) anders. De kolommen waarvoor de banderolle waarop de spreuk voorkomt kunnen zeerwel de Zuilen van Hercules, het embleem dat de antieke beschaving als het einde der wereld kende, voorstellen. Ik zou er deze betekenis aan willen toeschrijven, dat in het rijk van Karel V waar de zon nooit onderging het einde der bekende wereld steeds wijder uitgezet. Telkens gaf in die dagen het wereldbeeld ,,meer (en) anders” te zien.
Of nu deze stenen in het midden der 16e eeuw hier reeds zijn aangebracht is een vraag, want de vorm waarin de jaartallen voorkomen, werd ook in latere jaren doorgebruikt. Zeer waarschijnlijk zijn ze echter niet na 1600 aangebracht.