FrieschDagblad Zaterdag 10 juni 2017
Ontzag voor Duitse bunkers mag weer
Atlantikwall, waar de bunkers onderdeel van uitmaken, kent een bijzondere
geschiedenis.
Den Haag Oorlogsbunkers prikkelen de fantasie. Wie zo'n betonnen kolos betreedt, stapt in gedachten zo de gevechtstijd binnen. De donkerte en dikke muren vertellen het verhaal van dreiging, geheimzinnigheid en spanning. „je weet dat hier soldaten met geweren en rnitrailleurs dienst deden", zegt Geert-Jan Mellink, auteur van twee boeken over de Atlanti- kwall, de 6000 kilometer lange Duitse verdedigingswal langs de West-Europese kust.
Tijdens de Bunkerdag zijn vandaag zo'n zeventig bunkers geopend voor het publiek. In totaal telt Nederland er enkele duizenden (510 zware, met een muurdikte van minimaal 2 meter), waarvan een groot deel verborgen ligt onder het zand. Af en toe duiken er nog nieuwe op. Ze worden ontdekt door groepen fanatiekelingen die volledig in de ban zijn Van de verdedigingswerken; zoals de Haagse Bunker Ploegen de Zandvoortse Bunkerploeg.
Mellink „Zij beschouwen bunkers als maagden die ze moeten ontdekken. Ze lokaliseren deze zelf en gaan er naar binnen. Je zou denken dat precies bekend is waar de bunkers liggen, maar dat is niet zo. De documentatie is niet best, sommige zijn gewoon vergeten.”
De Atlantikwall, waar de bunkers onderdeel van uitmaken, kent een bijzondere geschiedenis. 300.000 Nederlanders die langs de kuststreek woonden. moesten er tijdens de Tweede Wereldoorlog voor wijken. De helft van hen in Den Haag. Wie in Duitse archieven zoekt, stuit op diverse voorbeelden van economische collaboratie.,,Veel bunkers zijn door Nederlandse aannemers gebouwd”, zegt Mellink. ,,Maar de dramatiek slijt. Enkele jaren geleden sprak ik met oudere mensen die destijds hadden moeten verhuizen voor dezebunkers. Ze stonden soms wel een uur in de rij om bij een bunker naar binnen te kunnen. Ook zij waren geďntrigeerd. Dat vond ik bijzonder.
Sentiment
Het tekent de afgenomen weerzin tegen dit stukje Duits erfgoed. Mellink vertelt dat het twintig jaar geleden nog niet mogelijk was om een nationale bunkerdag te organiseren. Zaterdag gebeurd dat pas voor de vierde keer. ,,Het sentiment liet dat nog niet toe. Nu pas voel je ontzag voor de bouwwerken. Als je de Atlantikwall als één geheel beschouwd, is dit het grootste bouwwerk van Europa. Tegenwoordig hoef je het enthousiasme o0ver het Duitse vakmanschap niet meer te verbergen.”
Zelf is Mellink erg gecharmeerd van de bunker van Arthur Seyss-Inquart, door de nazi’s aangesteld als Rijkscommissaris van Nederland, aan de rand van het Haagse Landgoed Clingendael. ,,Een boerderijbunker die diende als toevluchtsoord voorhem.” Maar tijdens de open bunkerdag kijkt hij uit naar een andere persoonlijke primeur: het betreden van de Schnellbootbunker in IJmuiden.,,Een soorthangar van enkele honderden meters lang ongeveer25 meter hoog. Tijdens de oorlog was het een onderkomenvoor de torpedoboten. De omvang van die bunker tart elke beschrijving. Ik heb daar oprecht bewondering voor.”
Ook Nederland is flink in de Atlantikwall betrokken.
De Alantikwall, oftewel de Atlantische muur is een door de Duitsers aangelegde verdedigingslinie uit de Tweede Wereldoorlog. Deze verdedigingslinie begon bij de Noord Kaap in Noorwegen en liep via Denemarken, Duitsland, Nederland, België en Frankrijk tot aan de Spaanse grens. Anders dan dat de naam doet vermoeden ging het hier niet om een aaneengesloten muur maar betrof het losse stellingen bestaande uit bunkers, versperringen en mijnenvelden. Deze werken werden op strategische punten gebouwd zoals bij de sluizen bij IJmuiden, en bij de Monding in Hoek van Holland. Hier tussen werden een groot aantal steunpunten gebouwd wat er voor zorgde dat er een aaneenschakeling ontstond van Stützpunkte, widerstandnesten, en kustbatterijen. Deze stellingen werden nog eens extra beschermd door tankgrachten, tankmuren, en mijnenvelden. De Atlantikwall is echter nooit helemaal afgebouwd door de invasie in Normandië. Op dat moment bestond de Atlantikwall uit 10273 voltooide bunker en waren er nog 799 in aanbouw. De atlantikwall wat een uitvloeisel van de Westwall was zou eigenlijk 5000 kilometer lang worden maar door de beëindiging van de oorlog is de lengte blijven steken op 2685 kilometer. In 1933 is nazi Duitsland begonnen aan de bouw van de Westwall. Deze linie liep via de Duits / Franse grens en bestond uit loopgraven, bunkers en tankversperringen. Toen Hitler eenmaal West-Europa had bezet moest het Derde Rijk beschermd worden en bedacht hij het plan van de Neue Westwall die later de Atlantikwall zou gaan heten. Het voordeel van deze linie is dat je met relatief weinig manschappen een groot gebied kan verdedigen. Manschappen die hard nodig waren in de strijd tegen de Sovjet Unie.
Direct na de bezitting van West-Europa is de Duitse Kriegsmarine al begonnen met de bouw van lichte tot zware kustbatterijen langs de Europese kust. Deze batterijen bestonden uit geschutbeddingen, observatieposten, munitiebunkers en commandobunkers. Dit met het doel het scheepvaartverkeer te kunnen controleren met in het vooruitzicht de aanval op Engeland. Toen deze aanval in het najaar van 1940 definitief was mislukt kreeg de Atlantikwall een ander doel, namelijk van offensief naar defensief. Wat inhoudt dat er geen aanvallen meer werden uitgevoerd. Maar dat de Atlantikwall alleen nog zou dienen ter verdediging van het 1000 jarige rijk. Op 14 december 1941 werd door nazi Duitsland de opdracht gegeven tot de bouw van een reusachtig verdedigingsstelsel. Er werd besloten dat er een groot aantal zware bunkers gebouwd moest worden die zowel doelen op zee konden beschieten als reeks doorgedrongen doelen landinwaarts. En zo begon men aan het einde van 1941 met de tweede bouwfase van de Atlantische Muur.
In Augustus 1942 begon de Atlantikwall zijn vorm te krijgen en was het de bedoeling om 15.000 http://www.bunkerinfo.nl/2010/04/atlantikwall.htmlbunkers te bouwen die waren gestandaardiseerd in verschillende Regelbau types. De belangrijkste serie betrof de 600 serie. De bunkers werden gebouwd door de vestinggeniettroepen in opdracht door Duitslands grootse staatsbouwbedrijf de Organisation Todt. Deze organisatie was onder andere verantwoordelijk voor de bouw van de Westwall en bouw van de Duitse snelwegen vlak voor de oorlog. Op het hoogtepunt waren er voor de bouw van de Atlantikwall ruim 100.000 Duitsers en 8.000.000 buitenlanders betrokken. En werd er maandelijks zo'n 600.000 kubieke meter beton gebruikt. Op 1 Mei 1943 moesten er volgens de planning 15.000 bunker gereed zijn maar dit bleek een onhaalbaar doel. Door gebrek aan brandstof en bouwmaterialen waren er slechts 6000 bunkers voltooid. En besloot men zich meer te richten op strategisch belangrijke plaatsen.
Toen de oorlog vorderde en de geallieerde bombardementen steeds meer en krachtiger toesloegen werd er een nieuw bouwprogramma gestart, het zogenaamde Schartenbauprogramma. Dit hielt in dat het geschut wat voorheen in open beddingen stond, vanaf nu in zware geschutbunkers geplaatst moest worden. Wat een groot nadeel had dat het schootveld aanzienlijk werd verkleind. De derde en laatste fase van de ooit zo machtig geachte Atlantikwall is uitgevoerd in naam van de Duitse generaal veld-maarschalk Erwin Rommel. Deze hooggeplaatste Duitser deed tussen 1943 en 1944 inspectiebezoeken aan de Atlantikwall en besloot dat de stellingen nog veder uitgewerkt moesten worden met antitankmuren, drakentanden en mijnenvelden. Rommel had de visie dat alles vast opgesteld moest staan. En ging daarmee in tegen het principe van een beweegbare oorlog. Hij achten de geallieerde op het strand te moeten verslaan. Als deze eenmaal zouden doorbreken had Duitsland volgens hem de oorlog verloren.