---

IETS UIT DE GESCHIEDENIS VAN SEXBIERUM.

In de oudheidkundige aantekeningen of beknopte geschiedenis van het dorp Sexbierum schrijft Hendrik Thijssens Bakker in het jaar 1847:
"Dit dorp ligt niet ongeschikt aan den algemeenen rijdweg, waardoor hier nogal veel reed is, omdat de rijdwegen van Franeker, Harlingen, Minnertsga enz. hier door lopen, zijnde er sedert het jaar 1836 nog een nieuwe rijdweg aangelegd, tusschen dit dorp en Pietersbierum."
In een oude brief uit het iaar I762, lezen we ook iets over deze verbinding.
Er staat: Perseel 10. De pastorij (van Pietersbierum) vier pondematen Kostlik Terpland, waarop de Predicantswoning.
Bezwaarcl om benevens Liaucema-State, yder voor de helfte te repareren en te onder houden't Hooghoud tusschen Pietersbierum en Sexbierum.
Dat er naast de rijdweg ook veel met het vervoer per schip gebeurde, merken we als Hendrik Thijsseni Bakker verderschrijft:
"Niet minder gunstig ligt dit dorp aan het vaarwater, om van hier langs wijde vaarten, waaronder de Ried de voornaamste is; naar Harlingen en Franeker te komen.
In 1840 zijn de publieke vaarten geslat, zoodat er zelfs bij de droogste zomers geen gebrek aan vaarwater bestaat.
Met deze "aantekeningen" zitten, we zo maar midden in de geschiedenis van het dorp Sexbierum.
In oude kronieken lezen we dat het dorp in het jaar 743 is gesticht en ook dat de Noormannen in 806 tegelijk met Dijkshorne en Westerbierum het dorp hebben verbrand en dat er toen in Sexbierum alleen de kerk met twee huizen, waaronder Liauckema werden gespaard.
Ook lezen we dat in 737 een Edelman Adelbricus Adelburg woonde in de Stins of State ”Adelen" te Sexbierum.
In 1725 was dit gebouw nog bewoond, maar werd later afgebroken en op de plek waar "Adelen" vroeger stond, staat nu de woning, die wij "Kasteeltje" noemen.
- Of de laatste jaaraanduidingen allemaal betrouwbaar zijn, is natuurlijk aanvechtbaar, maar toch bemerken we dat Sexbierum een oud dorp is.
Een ander oud gebouw is de kerk met toren midden in het dorp.
Deze dateren uit de twaalfde eeuw en zijn in de loop van de eeuwen diverse keren veranderd en verbouwd. We weten dat de kerk vroeger vanaf de 15de eeuw een kruiskerk was (de plattegrond had dus een kruisvorm) en dat de beide zijbeuken in de jaren 1720 en 1744 zijn afgebroken.
Aan de noordkant werd later de "Consistorie" of "âld skoalle,' aangebouwd.
In 1905 werd aan de zuidkant een aangebouwd portaal weggebroken tegelijk met de ommetseling van de toren met de rode steen.
De toren was voor 1905 ook bepleisterd net als de kerk en helde over naar de zuidkant.
Het houtsnijwerk in de kerk, vervaardigd in het jaar l768, mag wel apart genoemd worden en is beslist het bekijken waard.
De kerk was vroeger gewijd aan de Heilige Sixtus, de patroon van Sexbierum, een martelaar die op 6 augustus in het jaar 258 te Rome gedood werd.
In de dorpsnaam Sexbierum vinden we de naam Sixtus ook terug en in oude geschriften merken we dat deze naam in de loop van de geschiedenis steeds iets veranderde.
1322; Sixtebeeren.1324; Sixtiberumm.1373 Sexberum.1322; Zesberim. en ook: Sixtiburen, Sixburen, Sixbieren en Sixtibarra.
Het eerste gedeelte van de naam, Sixti, heeft duidelijk verband met de Heilige Sixtus.
Het tweede gedeelte van de dorpsnaam "Bere" en later dus bierum komt volgens Dr. P. Sipma van het Oudfriese woord Bere dat Skyorre of hûs, dus schuur of huis betekent,ook wel bûr of buorren, dus buurt of huizen.
Dus uiteindelijk is de betekenis Sexbierum: De huizen of het dorp van Sixtus.
Een andere schrijfwijze zou misschien Zijberum kunnen zijn.
We komen deze naam tegen in 1478 bij een levering van een “Tabernacle" een soort nis of altaarstuk, vanuit Antwerpen aan de kerk van Zijberum in Vrieslant.
Maar hierover zijn nog geen nadere bijzonderheden bekend.
Dan naar 1795.
We lezen dan over verschillende dorpen waar de vrijheidsboom wordt neergezet met de feestelijkheden en exercities die er bij horen.
De Leeuwarder Courant van 17 febr. 1795 vermeldt: Te Sexbierum wordt de vrijheidsboom geplant in tegenwoordigheid van 100 man burgerwacht, 80 jonge dochters in het wit, onder het luiden der klokken een hoezee geroep' waarna de vrijsters de carmagnole dansen.
Aan deze exercities hebben we in Sexbierum nog een herinnering en wel de vroegere benaming: Exerceresbuorren.
Later Knienefokkerij en tegenwoordig Pastoriebuorren genoemd.
Ook de houtenwapenschilden in de kerk herinneren aan deze tijd als we zien dat deze toen vlak gemaakt zijn en de afbeeldingen geheel verdwenen.
"Vrijheid; Gelijkheid, en Broederschap"
De industrie ontbreekt in Sexbierum,zo schrijft A. Algra in zijn boek "De historie gaat door het eigen dorp".
Maar de Coöperatieve stoomzuivelfabriek was er wel.
Deze werd in 1888 opgericht en in Augustus van dat jaar werd de eerste melk geleverd.
De geschiedenis van deze fabriek beslaat 74 jaar,want in augustus 1962 wordt deze fabriek gesloten en in februari 1963 wordt de fabriek met bijgebouwen + directeurswoning + 2 arbeiderswoningen verkocht voor een bod van f.55 800,-
Het gebouw is later na diverse verbouwingen in gebruik bij de spuitbussenfabriek Enna-Aerosols B.V. met een productie van rond 35 miljoen spuitbussen per jaar in het jaar 1983.
Daarna verdwijnt ook deze "Industrie" uit Sexbierum.
Hoewel Algra schrijft over het ontbreken van industrie in Sexbierum, moeten we wel vaststellen dat er ook eerder twee fabrieksschoorstenen stonden in Sexbierum, beide van een houtzagerij.
Een op het terrein waar nu "Garage De Boer" staat en één op het terrein van woning A.W.Zijlstra aan de Walburgastraat.
Ook mogen we de vlasfabriek, gesticht in 1920 en gevestigd in wat nu "Garage Norder" is, niet vergeten.
Dit bedrijf werd in 1925 opgeheven.
Van de Cichorei-fabriek die omstreeks 1880 in ons dorp stond, is weinig bekend.
Wel weten we, dat deze ook stond, waar nu "Garage De Boer" staat.
Ook de lokale spoorweg,die Sexbierum met Harlingen en via dorpen met Leeuwarden verbond, is verdwenen.
Naast de reizigers die vervoerd werden, was er transport van landbouwprodukten en ook de post werd met de trein vervoerd.
Nu nog herinneren ons het station, de restanten van de spoorbrug ,de nog herkenbare rechte lijn in het landschap en de straatnaam Stasjonswei, ons aan de periode dat de trein achter de spoorbomen langs, bij Sexbierum aan kwam.
Ook de Koningin kwam met die trein een keer langs ons dorp en werd door de schoolkinderen toegezongen(1905).
Maar ook "het spoor" is sinds de oorlogsjaren geschiedenis geworden.
Over deze oorlog is met betrekking tot ons dorp wel een aparte geschiedenis te schrijven.
Vooral de ouderen die deze tijd zelf mee hebben beleefd, kunnen hiervan vertellen.
We noemen onderduiker s, razzia, verraad, verzet, distributie, enz.
De gedenktekens op de begraafplaatsen spreken nog steeds hun eigen taal.
De nog altijd beschadigde trottoirband bij het hertenkamp, die door een tank van de bevrijders werd overreden, is tot in onze tijd een zichtbare getuige.
Zo kunnen we wel doorgaan met de geschiedenis te beschrijven van ons dorp en omgeving.
Denk maar bijv. aan: het dempen van de dorpsvaart (1961), verhogen van de zeedijk op deltahoogte, waarbij de karakteristieke bebouwing van de woningen langs de zeedijk verdween.
Het verhaal van Aeolus, waar we de piramide aan overhielden.
Maar ook aan de landbouw, die telkens moet worden aangepast en aan het grote glasoppervlak van de kassen en warenhuizen, dat in korte tijd de omgeving sterk veranderde.
Tenslotte we denken ook aan de Sexbierumers zelf, de ouderen en de jongeren.
Want bij een verhaal over het verleden, moeten we niet vergeten, dat de toekomst voor de jeugd is.

R. Zaagsma. oktober 1993.