---

SINT MAARTENSKERK

Het deed mij genoegen te vernemen dat de kerk van Tzummarum opnieuw is genoemd naar Sint Maarten.
Eeuwenlang was deze kerk verbonden met de naam van deze bisschop van Tours in Frankrijk.
Uit diverse stukken in de archieven blijkt dat Martinus de schutspatroon van de plaatselijke kerk in Tzummarum was.
Zo komt zijn naam voor in het Register van Aanbreng uit 1511 als er kerkenland wordt verhuurd.

Na de Reformatie van de kerk in 1580 zal de naam van deze heilige in de loop der tijd in onbruik zijn geraakt.
Men had het niet meer zo staan op heiligen en sprak voortaan over de gereformeerde kerk.
Rond 1800 wordt de naam van gereformeerde kerk landelijk gewijzigd in Nederlandse Hervormde kerk en werd de benaming ook plaatselijk die van hervormde kerk.
Nu de kerk onderdak biedt aan de PKN-gemeente valt er alles voor te zeggen de kerk weer Sint Maartenskerk of Martinikerk te noemen.

Wie was die Martinus naar wie de kerk ooit werd genoemd?
Hij werd geboren in Sabria (Hongarije) in het jaar 316 als zoon van een daar gevestigde Romeinse magistraat.
Toen hij 15 jaar was nam hij dienst bij het Romeinse leger en werd hij geplaatst bij de ruiterij in Gallië (Frankrijk).
Daar speelde zich ook het bekende verhaal rond Martinus af dat hij bij de stadspoort van Amiens een arme bedelaar tegenkwam.
Deze had geen voeten meer en kon alleen strompelend vooruit komen doordat hij houten blokjes aan zijn benen had vastgemaakt.
Martinus gaf hem de helft van zijn legermantel.
Zijn hele mantel weggeven kon Martinus niet, want dan had hij zijn uniform afgelegd en was hij als deserteur ter dood gebracht.
De nacht erop verscheen Christus hem gekleed in een halve mantel: door de arme bedelaar te kleden had hij Christus gekleed.
Na dit teken besloot Martinus het leger te verlaten en zijn leven anders te gaan inrichten.
Hij liet zich op 18-jarige leeftijd dopen en wordt later in de geestelijke stand opgenomen.
Omstreeks het jaar 360 vestigde Martinus zich als kluizenaar ten zuiden van de stad Poitiers.
Rond Martinus vestigden zo'n 80 volgelingen zodat hier in 361 het eerste klooster in Frankrijk ontstond.
In het jaar 372 koos het volk hem tot bisschop van Tours.
Hij bleef monnik en stichtte omstreeks 375 een klooster in Tours en werkte mee aan de verkondiging van het christendom in Frankrijk.
Martinus werd daarom later de schutspatroon van het Frankische rijk en zijn verering verbreidde zich de hele middeleeuwen door, vooral in noordwest Europa.
Sint Martinus werd de beschermheilige van de armen en van de kinderen.
In Frankrijk zijn duizenden kerken aan hem gewijd en ook in Nederland werd Martinus de schutspatroon van vele kerken in steden en dorpen.
Ook van de kerk in Tzummarum, en daarmee van het hele dorp, werd Martinus de beschermheilige..

Martinus stierf op I november 371 en werd begraven op 11 november.
Zijn begrafenisdag werd zijn feestdag.
Vooral in steden en dorpen waar een Sint Maartenskerk stond kwam het gebruik op dat kinderen langs de deuren gingen om liedjes te zingen met verwijzingen naar Sint Maarten, om vervolgens een traktatie te ontvangen.
Er is dus alle aanleiding om deze Sint Maartenstraditie in Tzummarum voort te zetten.

Jacob Lautenbach

Metamorfose voor kerk Tzummarum.

Tzummarum - De Protestantse Gemeente van Tzummarum-Firdgum staat voor een bijzonder weekeinde: de gerestaureerde Sint-Martinustsjerke wordt officieel in gebruik genomen. Tegelijk is er zondag het definitieve afscheid van de gereformeerde kerk.

Lodewijk Born.
Het verhaal van de twee kerken begint al na de millenniumwisseling. De Hervormde Gemeente en Gereformeerde Kerk zitten in een fusieproces en op dat moment is duidelijk dat er op termijn geen twee kerken open kunnen blijven.
De hervormde kerk is aan restauratie toe en op de gemeenteavonden die in 2004 worden gehouden over de fusie, blijkt dat de kerkleden de hervormde kerk als kerk voor de toekomst kiezen.
,,Mede omdat het een gezichtsbepalend gebouw voor het dorp is’’, zegt Jaap Bonnema van de Protestantse Gemeente.
De Gereformeerde Kerk uit 1924 moet worden verkocht en het Te Koop-bord komt in de tuin.
,,Hij is nog steeds te koop.’’
De afgelopen drie jaar was de kerk uitvalsbasis voor de kerkdiensten tijdens de omvangrijke restauratie van de hervormde kerk, die in juni 2005 begon.
Gestart werd met het vervangen van het dak.
Vanaf eind 2006 begon fase twee: het compleet veranderen van het interieur.
Daarvoor werd contact gezocht met Pim van Dijk uit Zutphen, die een adviesbureau heeft voor ruimte en liturgie.
Besloten werd om de oude kerkbanken te vervangen door stoelen.
Van Dijk ontwierp een nieuw liturgisch centrum met een moderne avondmaalstafel en doopvont.

Cirkelvormig.
Ook de kleuren werden anders.
Gekozen werd voor pasteltinten.
,,Van lichtroze naar rood. Opvallend in het interieur is ook het nagebootste kruisgewelf dat in het plafond van de kerk een plek heeft gekregen.’’
De 120 stoelen staan nu in een cirkelvormige opstelling rond het liturgisch centrum. ,,Je kijkt nu niet meer tegen elkaars ruggen aan. Het is meer open. Onze dominee, Egbert Bluemink, heeft ook aangeven voortaan altijd ‘beneden’ te blijven en van achter de lezenaar - de ambo - te preken.
De oude preekstoel is er nog wel. Gastpredikanten mogen natuurlijk zelf bepalen wat ze doen.’’
Bijna twee jaar werd aan de metamorfose van de kerk uit 1877 gewerkt.
,,Die lange periode heeft te maken met de inzet van tientallen vrijwilligers.
Bepaalde werkzaamheden zijn wel gedaan door aannemers, maar veel werk moest in de vrije tijd worden verzet.
Maar nu hebben we ook echt de kerk die we wilden.’’
De kosten bedroegen 650.000 euro.
,,Het vernieuwen van het dak koste drie ton, de rest is voor de interieurverandering.’’
Met acties werd 70.000 euro opgehaald.
Fondsen droegen 46.000 euro bij.
,,Omdat het geen rijksmonument is, konden we geen aanspraak maken op subsidie en kom je ook minder in aanmerking voor steun van bepaalde stichtingen en fondsen.’’
De rest werd betaald uit de kas van de kerk zelf.
Daarvan is de bodem nu aardig in zicht. De verkoop van de gereformeerde kerk moet weer geld in het laatje brengen.
Open huis. De Protestantse Gemeente Tzummarum-Firdgum telt ongeveer achthonderd leden.
Van hen komen gemiddeld tachtig op een zondag in een kerkdienst.
In de gemoderniseerde kerk kunnen straks weer trouw- en rouwdiensten plaatsvinden.
,,Het is een kerk voor het hele dorp en dat willen we laten zien.’’
Na een officiële opening op vrijdagavond met genodigden, is er daarom zaterdagmorgen van tien tot twaalf uur open huis.
Op zondag is de inwijdingdienst die begint in de oude gereformeerde kerk.
,,Dat is het laatste afscheid. We weten het al enkele jaren maar toch blijft het emotioneel.
Voor velen ligt daar een groot deel van de geschiedenis van onze gemeente en persoonlijk leven.”

Friesdagblad 11 sept: 2008.